توضیحات : وَ كَلَّمَ اللهُ مُوسىٰ تَكليماً: و خداوند با موسی سخن گفت؛ چه سخن‌گفتنی! اگرچه «تکلیم» مقام خاص حضرت موسی کلیم‌الله است، اما آیا با کلام خداوندی که بر جان و روح ما می‌نشیند، جواب و پاسخی شایسته از درون انسان نمی‌جوشد؟ «تکلیم» و «گفت‌وشنود» اگرچه به شکل کامل آن برای اولیای الهی رخ می‌دهد، اما قلب و روح ما در تشعشعی که از کلام الهی جذب می‌کند، پیوسته از درون خود با تمامی وجود و ظرفیت به تکلم می‌پردازد و این کلام و «تکلیم» گرچه از طرف ما با ظرفیت معرفتی محدود و ناقص و با هزاران خطا و اشتباه صورت می‌گیرد، اما جذبه و اقتدار کلام الهی اجازهٔ انحراف و خطا به آن نمی‌دهد و ما را پیوسته و پیوسته به «تکلیم»ِ بالاتر و کامل‌تر رهنمون می‌کند؛ و ما می‌توانیم امیدوار باشیم که از طریق این تکلیم با حضرت حق ارتباطی کامل‌تر و نزدیک‌تر پیدا کنیم و از دریای ظلمانی جهل و غفلت به سوی قله‌های نوری که در پس آن نور است (نور علی نور)، حرکت کنیم. پس چرا باید از چنین شاه‌راهی که به سوی تکلیم هموار است، از استماع آیات الهی غفلت کنیم: وَ إِذا قُرِئَ القُرآنُ فَاسْتَمِعوا لَهُ وَ أَنصِتوا لَعَلَّكُم تُرحَمونَ؛ پس چون قرآن را می‌شنوید، جان خود را برای شنیدن و توجه‌کردن به آن آماده کنید، ای بسا که رحمت و هدایت الهی شما را فرا گیرد. تذکرات: ۱. هنگام قرائت قرآن نهایت توجه و تمرکز خود را به کار گیرید و مقدمات آن را از قبل آماده کنید. ۲. هم‌زمان با شنیدن آیات، توجه به خویشتن را به صورت کامل مراقبت کرده و هرگز از خود و احوال خود غافل نشوید. ۳. در توجه به خویشتن سعی کنید از هر نوع افکار روزمره و مشکلات و حوادث و چیزهای شبیه به آن خودداری کرده و توجه خود را به ذات خویش، بدون هیچ اضافه و مازادی، معطوف دارید. ۴. سؤالات و نیازها و مشکلات و هر آن‌چه که مربوط به زندگی روحی و حرکتی انسان است، به صورت خودجوش بر انسان هجوم می‌آورد و اگر انسان به آن توجه نکند، چه‌بسا جواب‌ها و آگاهی‌ها و افکار ارزشمندی به همان صورت خودجوش برای انسان فراهم شود. راه درست این است که تا انتهای استماع قرآن هم‌چنان به آن بی‌اعتنا باشید: نه با آن مبارزه کنید و نه به آن اعتنا کنید. این باعث خواهد شد که افکار ارزش‌مند، بیشتر و بیشتر از درون انسان بجوشد. اگر در میانهٔ استماع قرآن به این افکار توجه کنید، در همان نقطه متوقف خواهد شد. بناء بر این، پس از پایان استماع و تمرکز و تأمل و سکوت می‌توانید این افکار را یادداشت نمایید. ۵. توجه داشته باشید که هر برداشت و مشاهده‌ای تنها در صورتی اعتبار دارد که با عقل صریح و روشن موافقت داشته باشد. بناء بر این، احساسات برآمده از زندگی روزمره، حب‌وبغض‌های رایج، افکار و مشاهدات داستان‌گونه و تخیلی، کلمات و جملاتی که معنای اندکی دارد و هم‌چون خواب‌های عادی انسان است و هر چیزی که معارف ارزش‌مند عقلانی در آن نباشد، نه تنها قابل اعتنا نیست، بل‌که مانع انسان بوده و از خواطر بی‌ارزش یا شیطانی است. بناء بر این، نباید به آن اعتنایی شود و اشتراک‌گذاشتن و حتی توجه به آن باعث اختلال روحی و فکری فرد و جمع شده و باید از آن خودداری کرد. آن‌چه در «استماع و تکلیم» برای انسان روشن می‌شود، باید ارزش والای معرفتی و عقلی داشته و با عقل صریح و روشن قابل محاسبه باشد. ۶. بر خلاف برنامهٔ «مخاطبه با قرآن» قرائت قرآن در این‌جا به صورت تحقیق (یا مجلسی) خواهد بود و زمان آن کوتاه و بین ۵ تا ۷ دقیقه است. مدت سکوت پس از آن نیز تنها ۵ دقیقه خواهد بود و بعد از آن افراد می‌توانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند. ۷. اگر برای صحبت و مطلب شفاهی بعد از انتهای جلسه می‌آیید، از آمدن خودداری کنید! تنها در صورتی بیایید که برای استماع قرآن و رسیدن به تجربهٔ «تکلیم» حاضر می‌شوید. در عین حال که ممکن است هیچ صحبت شفاهی هم گفته نشود! هیچ برنامهٔ قطعیِ قبلی غیر از استماع قرآن وجود ندارد و آن‌چه که در جلسه روی می‌دهد، بستگی به تجربهٔ عملی اعضاء دارد و هر کسی برای خود باید تصمیم بگیرد. ۸. فردا، دوشنبه، سوم اردیبهشت، ساعت ۵:۳۰ بامداد، اولین جلسه خواهد بود. همه چیز در حال آزمودن است و برنامه پس از این از طریق آزمون و خطا مشخص می‌شود.

توضیحات : دورۀ چهارم رسالۀ عملیّه

توضیحات : مخاطبه با قرآن

توضیحات : دورهٔ سوم رسالهٔ عملیّه

توضیحات : دورهٔ دوم «نگارش به مثابهٔ سلوک و تأدیب دینی»

توضیحات : در حلقه‌های «قهر و آشتی با دین» به دنبال چیست‌ایم؟ دیانت در جامعه‌ی ما در سال‌های اخیر بیش از هر زمانی در معرض انتخاب قرار گرفته و بیش از هر دوره با حبّ‌وبغض‌های افراطی، هیجانی و شدید مواجه شده است. امواج افراطی در پذیرش یا ردّ دیانت، بسیاری از عرصه‌ی فکری نسل‌های گوناگون را درنوردیده و کم‌تر فضائی از تأثیر این رویارویی بر کنار مانده است. اگرچه رسمیّت حکومتی که مدّعای آن دینی‌بودن است، بر این واقعه تأثیر بسیاری گذاشته، امّا سیطره‌ی فکری و فرهنگی دین در جامعه‌ی ایرانی عامل قوی‌تری در این عرصه بوده است و این سیطره در دوران جدید با ابزارهای مدرن رسانه‌ای و البته به مدد قدرت حکومت، توانسته به موقعیّتی بی‌نظیر دست یابد که شاید در طول تاریخ ایران بی‌نظیر بوده است. مجموعه‌ی این شرائط سبب شده که بیش از هر زمانی دیانت در معرض قهر و آشتی، حبّ و بغض، و دوستی و دشمنی قرار گیرد. امّا چنین وضعیّتی به جای آن که به تعمّق و تدبّر در دین و شناخت اعماق پنهان و ناشناخته‌ی آن در زندگی عینی منجر شود، به عاملی برای سطحی‌نگری و بی‌توجّهی بیش‌تر در نگاه به دین تبدیل شده است. چنین سطحی‌نگری هم در نگاه مدافعین و هم در دیدگاه مخالفین دین کاملاً مشهود و روشن است. چه آن‌ها که سنگ دین را به سینه می‌زنند و چه کسانی که همّت آنان عبور از دین است، ترجیح می‌دهند که هر آن‌چه را که سیطره‌ی فرهنگی و فکری و سیاسی جامعه به عنوان دین عرضه می‌کند، موضوع حبّ و بغض خود قرار دهند و با فراهم‌کردن یک هدف راحت و آشکار و بدون تأمّل به راحتی و سهولت به انتهای دین‌دوستی و یا دین‌ستیزی خود برسند و هواداران و مریدان و شاگردان خود را راضی و خشنود کنند. در این میان، مدافعین رسمی دینی جامعه، دینی را به نمایش می‌گذارند که «انگاره‌هایی الاهی به نظر می‌آید و معمولاً خود را غیرقابل‌بحث» نشان می‌دهد و آن‌چه که در نظر مخالفان، ساده‌ترین کارآیی‌هایش را برای غالب جامعه از دست داده، هم‌چنان تمامی همّت آنان را به خود اختصاص می‌دهد. امّا در نگاه مخالفین دین‌ورزی، همین نوع دیانت، به‌ترین حریف برای ضربه‌ی‌فنّی‌شدن در میدان بحث‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و فلسفی است. و برای اهل بحث، لذّت فلسفی فوق‌العاده‌ای روی می‌دهد تا از این دین عبور کنند و آن را برای بار چندم و چندم بر خاک بمالند. امّا در زندگی واقعی انسان‌های این مرز و بوم و در میان دغدغه‌های سال و ماه مردمان وضعیّت به گونه‌ی دیگری است. در عرصه‌ی زندگی واقعی، نه آن دین‌داران نگاهی به دین در عرصه‌ی زندگی دارند و نه این بی‌دینان در الحاد خود چندان استوار و عمیق هستند. در نگاه عمیق‌تر و معرفت‌شناسانه‌تر، از دینی که نه به صورت سیاسی یا آموزه‌های مرسوم، بل‌که به صورت «وجودی» می‌شناسیم، آن‌چه باقی مانده یا ته‌نشین شده است، مواضع نهان، اندیشه‌های باطنی یا تأویل‌های وجودی است که زنده و جان‌دارند. این ستون‌های نهانی، خود را در بزنگاه‌ها، گردنه‌ها یا نقاط عطف «ترس و امید» یا «آرامش و آشوب» یا «تصمیم و انتخاب» یا «حقیقت و توهّم» یا «انقلابات درونی» زنده و کارآ عرضه می‌دارند. امّا این حقیقت معرفت‌شناسانه چنان عمیق و غیرقابل‌وصول است که اغلب حتّی برای ردگیری آن وقت‌شان را «هدر» هم نمی‌دهند. به این ترتیب، آن‌چه می‌تواند دردی دوا کند، «قهر و آشتی با زندگی عمیق و ناخودآگاه دینی» است، نه «قهر و آشتی با دین رسمی و فلسفی». پس نیازمند یک گفت‌وگوی سخت یا چالشی با مخاطب هستیم تا به این بزنگاه‌ها یا گردنه‌ها نزدیک شویم. چنین گفت‌وگویی با خویشتن حقیقی، ما را به اعماق زندگی و اندیشه‌ی خود می‌بَرد تا بدانیم که «چه‌گونه می‌خواهیم زندگی کنیم؟» و «چه بخشی از افکار و اعمال خود را به‌راستی انتخاب کرده‌ایم؟» و «چه لایه‌هایی از خود را باید کنار بگذاریم؟» و «کدام دین را می‌پذیریم و یا کنار می‌گذاریم؟» و «خود دروغین ما کدام است؟» و «چرا بیگانه از خویشتن هستیم؟» و «چه‌گونه به خویشتن واقعی خود بازگشت کنیم؟» و «چه ردّ پایی از زندگی دینی رسمی و رائج جامعه بر جا مانده است؟» و «انتخاب ما نسبت به این دیانت رسمی و هر نوع دیانت دیگر چیست؟». برای رسیدن به این هدف عمیق و سخت، نیازمند ریختن بی‌پرده‌ی خویشتن در عرصه‌ی گفت‌وگو هستیم. اگر مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده به نقطه‌ای برسند که خود را بی‌محابا در یک تعامل چالشی در معرض نمایش بگذارند، آن هنگام است که این جلسه برای ایشان آینه‌ای خواهد بود که می‌توانند از «دیدن خود» سیراب شوند و با دست خویش عمیق‌ترین لایه‌های وجودی خود را بشکافند و ببینند. آن روی‌دادی که در این جلسات به دنبال آن می‌گردیم، «دیدن خود» است. و حتّی اگر به اندکی از آن نائل شویم، موفّقیّت بزرگی کسب کرده‌ایم. و اگر در سطحی دیگر به این گزاره‌ی هزارتکرار دینی توجّه کنیم که «هر کس خود را بشناسد، خدا را خواهد شناخت»، تمام عمل ما در سیر این جلسات، «مواجهه و مصاحبه با همه‌ی دین» بوده است. لازم به ذکر است که مصاحبه‌کننده‌های این حلقه، خود، در عرصه‌ی دین‌ورزی بدون موضع نیستند...