مخاطبه با قرآن ٢٦ (٢٧ رمضان)
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا وَسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا
ذكر خداوند به اين نيست كه ما صرفا با زبان خود، نام خداوند را ذكر كنيم و اين ذكر را بطور پيوسته، تكرار كنيم. ذكر كثير به اين نيست كه تعداد ذكر زبانى زياد باشد. ذكر اينگونه نيست كه ما خداوند را ارباب و موجودى بدانيم كه در آسمانها ساكن است و ما تسليم او هستيم تا از مشكلات دو جهان در امان بمانيم. اين خدا توهمى است؛ خداوند از رگ گردن به ما نزديكتر است و ذكر خداوند به اين است كه ما از اين فضاى متناهى زندگى روزمره، از اين گرفتاريها، از اين زندانى كه در آن هستيم، بتوانيم خود را نجات دهيم و پيوسته اين توجه را براى خود ايجاد كنيم كه اين زندان، آنچه كه مى بينيم، آنچه كه گرفتارش هستيم و درونش به بن بست رسيديم، تمام واقعيت نيست.
آنچه كه نسبت به آن حب و بغض داريم و اهتمام و توجهمان در حال حاضر و در همين لحظه است، تمام عينيت جهان نيست، بلكه عينيتى فراتر از آن وجود دارد.
به محض اينكه از اين فضاى بسته خود را به جهتى ديگر كه نامتناهى است ببريم، اين "ذكر خداوند" است.
براى كامل كردن ايمان، انسان بايد پيوسته به اين حقيقت توجه كند كه فراتر از آنچه مى بيند و مى داند، چيزى هست.
اين "ذكر كثير"، گاهى مى تواند با زبان هم همراه باشد؛ زبان و ذكر زبانى و ذكر نام خداوند، تكميل اين ذكر است، اما حقيقتش نيست. اگر "ذكر" تنها به زبان باشد و حقيقتى نداشته باشد، يا اگر توجه انسان به خداى توهمى باشد، نه تنها ممكن است پيش نرود و رشد نكند، بلكه چه بسا باعث عقبگردش شود!
تسبيح صبح و شام به معناى تسبيح هميشگى و هر لحظه اى است كه انسان مى تواند توجه كند. تسبيح فقط ذكر سبحان الله با زبان نيست؛ حقيقت تسبيح، حقيقتى است كه در وجود انسان است. ما پيوسته جهان را بصورت محدود، پر از مشكل، گرفتارى و بن بست مى بينيم، اما تسبيح به اين معنا است كه لحظه اى توجه كنيم كه جهان فراتر از اين است و راه ما بسوى بينهايت باز است. به محض اين توجه، تسبيح رخ مى دهد؛ تسبيح، همچون بقيه ى اذكار وقتى كه با زبان گفته شود، كامل مى شود. ما با درك و فهمى كه از جهان داريم، آن را پيوسته به مشكلات، ناكارايى، فضاى محدود و بسته متهم مى كنيم، اما اين حقيقت ندارد؛ جهان كاراتر، كاملتر و بهتر است و اين توجه، حقيقت "ذكر" است...